Uporządkowanie spraw spadkowych po śmierci bliskiej osoby to często duże wyzwanie formalne i emocjonalne. Wiele osób zastanawia się, ile trwa sprawa spadkowa u notariusza i czy rzeczywiście daje to przewagę nad postępowaniem sądowym. Dla wielu spadkobierców atrakcyjną opcją jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Przy spełnieniu określonych warunków umożliwia uzyskanie dokumentu potwierdzającego prawa do spadku w relatywnie krótkim czasie. Nie trzeba angażować sądu, a szybkość tej drogi zależy od kilku istotnych przesłanek. Przede wszystkim od zgody wszystkich zainteresowanych osób i kompletności dokumentów. Dlatego w tym artykule omówimy najważniejsze zagadnienia dotyczące prowadzenia spraw spadkowych u notariusza.
- Czym jest akt poświadczenia dziedziczenia i kiedy można go uzyskać u notariusza?
- Ile faktycznie trwa postępowanie spadkowe u notariusza – od przygotowania do gotowego aktu?
- Od czego zależy czas trwania postępowania u notariusza?
- Koszty postępowania spadkowego u notariusza
- Dlaczego nie zawsze można pójść do notariusza, czyli kiedy sprawa i tak trafi do sądu?
- Dlaczego ścieżka notarialna to często najlepszy wybór
- Praktyczne wskazówki jak przyspieszyć cały proces
- Ile trwa sprawa spadkowa u notariusza – podsumowanie
- Najczęściej zadawane pytania dotyczące tematu
Czym jest akt poświadczenia dziedziczenia i kiedy można go uzyskać u notariusza?
Procedura notarialna składa się zwykle z dwóch etapów:
- Spisanie protokołu dziedziczenia przez notariusza, w obecności wszystkich spadkobierców. To pierwsza czynność, podczas której osoby zainteresowane składają oświadczenia m.in. o znanych testamentach, o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czy o pokrewieństwie.
- Następnie na podstawie protokołu notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, czyli dokument formalny, który potwierdza kto i w jakich częściach nabywa spadek.
Po sporządzeniu aktu konieczny jest jeszcze wpis do Rejestru Aktów Poświadczenia Dziedziczenia i dopiero z chwilą jego rejestracji akt nabywa mocy prawnej.
Należy pamiętać, że notariusz nie ma mocy by rozwiązywać spory między spadkobiercami. Jego zadanie to stwierdzenie stanu zgodnego z oświadczeniami stron. Jeśli spadkobiercy nie są zgodni co do kręgu osób dziedziczących lub udziałów droga notarialna nie jest możliwa. W takich przypadkach nieruchomość pozostaje w stanie współwłasności. Komplikuje to sprzedaż lub skup mieszkania przez firmę specjalizującą się w takich transakcjach.
Sprawdź Czym zajmuje się notariusz i ile kosztuje?
Ile faktycznie trwa postępowanie spadkowe u notariusza – od przygotowania do gotowego aktu?
Jeśli wszyscy spadkobiercy stawią się u notariusza z kompletem dokumentów samo spisanie protokołu dziedziczenia i sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia trwa zwykle bardzo krótko. Od 1 do 2 godzin. Wizyta obejmuje odczytanie oświadczeń podpisanie protokołu i natychmiastowe wydanie odpisu aktu po opłaceniu taksy.
W praktyce jednak proces trwa dłużej. Do czasu samego spotkania u notariusza trzeba doliczyć czas na zebranie dokumentów umówienie terminu i skoordynowanie uczestników. Czyli wszystkich spadkobierców. Typowy czas od pierwszego kontaktu do uzyskania dokumentu może wynosić od kilku dni do nawet kilku tygodni. Zależy to od dostępności notariusza i szybkości załatwienia formalności. W dużych miastach termin wizyty uzyskuje się w 3-7 dni. W mniejszych miejscowościach nawet szybciej jeśli notariusz nie ma kolejki.
W praktyce utrzymuje się że cała procedura od 1 dnia do około dwóch tygodni. Oczywiście jeśli strony są gotowe a dokumenty kompletne możliwe jest że wszystko zostanie załatwione przy jednej wizycie. Praktycznie zakończone natychmiast po podpisaniu aktu. W przypadku braku testamentu. Notariusz stosuje kolejność ustawową małżonek i dzieci po równo potem rodzice rodzeństwo. Zbieranie dokumentów trwa 5-10 dni wizyta 1 dzień rejestracja 2-3 dni. Z testamentem pisemnym lub holograficznym czas wydłuża się o 1-2 dni potrzebne na weryfikację autentyczności przez notariusza. Opóźnienia wynikają z braków formalnych jak odszukiwanie zaginionych spadkobierców rejestr PESEL lub USC.
Od czego zależy czas trwania postępowania u notariusza?
Na długość całej procedury wpływa kilka kluczowych czynników:
- Zgoda wszystkich spadkobierców. Jeśli choć jeden z uprawnionych nie wyrazi zgody lub nie stawi się notariusz nie może sporządzić aktu. Wtedy pozostaje droga sądowa. Zgoda musi być świadoma. Notariusz wyjaśnia skutki przyjęcia spadku z dobrem i długami.
- Kompletność dokumentów. Wymagane są m.in. akt zgonu spadkodawcy dokumenty potwierdzające pokrewieństwo spadkobierców PESEL spadkodawcy oraz ewentualny testament jeśli istnieje. Dla nieruchomości dołączane są odpisy ksiąg wieczystych i zaświadczenia o stanie prawnym z wydziałów wieczystoksięgowych.
- Dostępność notariusza i koordynacja terminów. Jeśli spadkobiercy mieszkają w różnych miejscach lub trudno ich skoordynować może to opóźnić sprawę. Brak komplikacji. Jeżeli sytuacja jest prosta a dziedziczenie ustawowe lub testamentowe bez sporów to sprawa idzie szybko. Jeśli natomiast istnieją wątpliwości co do kręgu spadkobierców obecności testamentu albo gdy skład spadku jest skomplikowany wówczas lepiej rozważyć drogę sądową.
- W Polsce notariusze z Izb Notarialnych obsługują sprawy w 24 – 72 godziny po wizycie. Ponadto brak obciążeń spadkowych jak długi bankowe na nieruchomościach ogranicza potrzebę uzyskania dodatkowych zaświadczeń z BIG czy KRD.
Dowiedz się Jak można sprzedać mieszkanie odziedziczone w spadku?
Koszty postępowania spadkowego u notariusza
Koszty są stosunkowo niewielkie, zwłaszcza w porównaniu z tym, ile może kosztować sądowa droga dziedziczenia. Zgodnie z informacjami z aktualnych źródeł:
- Taksa notarialna za sporządzenie protokołu dziedziczenia — 100 zł + VAT.
- Taksa za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia — 50 zł + VAT.
- Opłaty za wypisy (jeśli potrzebne) — np. 6 zł + VAT za stronę, choć kwoty te zależą od liczby stron i potrzebnych wypisów.
- Wpis do Rejestru Aktów Poświadczenia Dziedziczenia — zazwyczaj również symboliczna opłata.
W praktyce całkowite koszty postępowania notarialnego najczęściej mieszczą się w przedziale kilkuset złotych (często ok. 200-500 zł).
Dla porównania postępowanie spadkowe w sądzie oznacza opłatę sądową (np. 100 zł za wniosek) plus ewentualne dodatkowe koszty, jeżeli sprawa wymaga pomocy pełnomocnika, biegłych, ogłoszeń.
Dlaczego nie zawsze można pójść do notariusza, czyli kiedy sprawa i tak trafi do sądu?
Mimo że postępowanie notarialne wygląda atrakcyjnie są sytuacje w których notariusz nie może sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia. Zazwyczaj dzieje się tak w przypadku braku zgody wszystkich spadkobierców lub sporu co do osoby uprawnionej lub udziałów.
Wątpliwości co do ważności testamentu jego autentyczności lub powzięcia przez spadkodawcę decyzji świadomie i swobodnie również powoduje komplikacje np. gdy testament sporządzono przy poważnej chorobie. W takich przypadkach często konieczna jest opinia biegłego sądowego co wykracza poza kompetencje notariusza.
Z kolei w przypadku testamentu ustnego notariusz nie może poświadczyć dziedziczenia bo wymagałoby to przesłuchania świadków. Poza tym mogą pojawić się również sytuacje szczególne np. spadkodawca miał nieruchomości lub aktywa za granicą albo inną skomplikowaną sytuację majątkową co często wymaga drogi sądowej. W takich przypadkach postępowanie spadkowe może być znacznie dłuższe. Od kilku miesięcy nawet do kilku lat w zależności od skomplikowania sporu potrzeby przesłuchań świadków opinii biegłych itp. Sąd apelacyjny lub SN przedłuża do 2-5 lat przy kasacjach.
Spory o zachowek lub wydziedziczenie blokują notariusza kierując do sądu okręgowego. Nieruchomości z roszczeniami służebnościowymi wymagają sądowego stwierdzenia nabycia.
Dlaczego ścieżka notarialna to często najlepszy wybór
W świetle prawa notarialne poświadczenie dziedziczenia jest zwykle najprostszym, najszybszym i najtańszym sposobem uregulowania praw do spadku pod warunkiem, że wszyscy spadkobiercy są zgodni i dostarczą potrzebne dokumenty.
Jeśli spadkobiercy dobrze się zorganizują mogą uzyskać akt dziedziczenia nawet w ciągu jednego dnia roboczego, albo przynajmniej w ciągu kilku dni/tygodni od pierwszego kontaktu z notariuszem. To ogromna przewaga nad postępowaniem sądowym, które często przeciąga się miesiącami (a w skomplikowanych przypadkach latami).
Praktyczne wskazówki jak przyspieszyć cały proces
Jeśli chcesz maksymalnie skrócić czas potrzebny na uregulowanie spadku u notariusza, warto:
- Jak najszybciej ustalić, kto należy do kręgu spadkobierców, czyli kto ma prawo do spadku (małżonek, dzieci, etc.). Im wcześniej to rozstrzygniecie, tym lepiej.
- Zorganizować wszystkie dokumenty: akt zgonu, akty urodzenia / małżeństwa spadkobierców, PESEL spadkodawcy, ewentualny testament.
- Skontaktować się z notariuszem i umówić wspólny termin dla wszystkich spadkobierców.
- Z góry poinformować notariusza, jeśli sprawa jest nietypowa (wiele osób, testament, zagraniczni spadkobiercy), by mógł przygotować się odpowiednio wcześniej.
Dzięki tak starannej organizacji, wiele formalności można załatwić w jednej wizycie, co znacznie oszczędza czas i nerwy.
Ile trwa sprawa spadkowa u notariusza – podsumowanie
W praktyce jeśli spełnione są wszystkie warunki czyli zgoda spadkobierców komplet dokumentów oraz dostępność notariusza sprawa spadkowa może zostać zamknięta bardzo szybko. Najczęściej już w kilka godzin. Cały proces od pierwszego kontaktu do otrzymania aktu poświadczenia dziedziczenia zwykle mieści się w przedziale od kilku dni do około dwóch tygodni. Szczególnie przy nieruchomościach akt umożliwia szybki wpis do ksiąg wieczystych i sprzedaż lub skup spadkowej części bez blokady sądowej.
Jednocześnie jeśli warunki te nie są spełnione brak zgody spór brak dokumentów skomplikowana sytuacja majątkowa notariusz nie będzie mógł przeprowadzić postępowania. Wtedy jedyną drogą pozostaje sąd. To często oznacza miesiące albo nawet lata oczekiwania. Postępowanie sądowe trwa średnio 6-12 miesięcy w prostych sprawach a do 2-5 lat przy apelacjach i sporach o zachowek.
Dlatego dla wielu spadkobierców ścieżka notarialna jest najwygodniejszym i najrozsądniejszym rozwiązaniem. Pod warunkiem że podejdą do niej z odpowiednim przygotowaniem.
