Zbycie udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy – czy jest możliwe?

Życie potrafi zaskakiwać zarówno w pozytywny jak i negatywny sposób. Dziedziczenie majątku to jedna z nielicznych sytuacji, które mogą wywołać obydwie te emocje jednocześnie. Wszystko zależy od kontekstu, dlatego w tym artykule omówimy najważniejsze aspekty zbycia udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy.

Co oznacza zbycie spadku? 

Gdy stajemy się uprawnieni do niewielkiej części spadku wraz z kilkoma lub nawet kilkunastoma spadkobiercami, nasza pozycja negocjacyjna podczas ustalania zarządu lub rozporządzania poszczególnymi składnikami masy spadkowej jest marginalna. Często bywa tak, że spadkobiercy nie utrzymują kontaktu od wielu lat, a w skrajnych sytuacjach pogrzeb okazuje się ich pierwszym spotkaniem w ogóle. Bezkonfliktowość oraz wspólna myśl co począć ze składnikami masy spadkowej jest niemal nieosiągalna i zdarza się niezwykle rzadko. Najczęstszym scenariuszem jest niestety wieloletni konflikt i nieustające spory. Posiadając kilkuprocentowy udział w spadku warto zastanowić się, czy uczestnictwo w długim i żmudnym postępowaniu spadkowym będzie wart poświęconego wysiłku. Dobrym rozwiązaniem może okazać się zbycie udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy – sprzedaż lub darowizna posiadanego udziału w spadku często pozwala uniknąć wieloletnich sporów i uprościć rozliczenia między spadkobiercami.

Przeczytaj również o Skupie udziałów w nieruchomościach

Najczęstsze przyczyny zbycia spadku

Dziedziczenie to temat, który budzi wiele emocji i rodzi liczne pytania natury prawnej oraz praktycznej. Otrzymanie spadku, choć często kojarzone z korzyściami, może wiązać się również z poważnymi zobowiązaniami i nieoczekiwanymi komplikacjami. Jeżeli spadkodawca był dla nas osobą bliską, z oczywistych względów na pierwszy plan wyłaniają się emocje negatywne. Jeżeli jednak spadek okazał się niespodziewany i pochodzi od osoby, która od dawna nie odgrywała żadnej roli w naszym życiu, sytuacja ta może okazać się w pierwszym odczuciu miłym zaskoczeniem. Niezależnie od tego, w której z opisanych powyżej sytuacji przyjdzie nam się znaleźć, należy w pierwszej kolejności zdecydować o tym, czy przyjąć bądź odrzucić spadek. Czas na decyzję to maksymalnie 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy (lub od dnia, w którym ta informacja do nas dotarła). Po upływie wskazanego czasu, nabycie spadku odbywa się niejako automatycznie na rzecz uprawnionych. Jeżeli mamy świadomość o istniejących zadłużeniach znacznie przewyższających wartość aktywów wchodzących w skład masy spadkowej, najlepiej będzie taki spadek odrzucić. Należy przy tym pamiętać, że aby skutecznie pozbyć się długów zmarłego i nie obciążyć przy tym własnych dzieci należy odrzucić spadek również w ich imieniu. Wielu nieświadomych rodziców przez niewystarczającą wiedzę, sprawiło swoim potomkom zadłużenia. Bywa to źródłem ogromnych problemów a nawet rodzinnych dramatów. Warto zatem udać się w takich sytuacjach do specjalisty np. adwokata, aby zasięgnąć porady, a nawet umocować go w celu reprezentowania nas przed sądem lub innymi instytucjami. 

Kolejną możliwością zminimalizowania ryzyka nabycia niechcianych zadłużeń pochodzących ze spadku, jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wówczas odpowiedzialność za potencjalne zadłużenia występuje maksymalnie do wartości aktywów ze spadku. Prościej mówiąc, w najgorszym wypadku można wyjść na zero. Takie rozwiązanie wydaje się racjonalnie, gdy nie mamy pewności co do sytuacji finansowej spadkodawcy w momencie jego śmierci. 

Jeżeli jednak chcemy pozbyć się spadku przed przeprowadzeniem postępowania spadkowego, również mamy do tego prawo. Przysługujący spadkobiercy spadek lub część spadku może być bowiem rozporządzany według jego uznania. Jedną z możliwości jest zbycie udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy – spadkobierca może sprzedać lub darować prawo do spadku lub jego części dowolnej osobie, w tym także innemu spadkobiercy. Takie rozwiązanie sprawy pozwala na szybsze spieniężenie otrzymanego spadku, a także uniknięcie uciążliwego, nierzadko wieloletniego postępowania spadkowego. Przedstawione powyżej rozwiązanie ma wiele zalet, jednak nie należy zapominać o odpowiednim jego przeprowadzeniu z zachowaniem wszelkich regulacji prawnych. 

Przeczytaj też Jak można sprzedać mieszkanie odziedziczone w spadku?

Zbycie udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy w świetle prawa

eżeli chcemy przekazać przysługujący nam spadek na rzecz konkretnego krewnego lub innej osoby, nasuwa się pytanie jak skutecznie tego dokonać. Wielu osobom wydaje się, iż nie będzie z tym problemu w trakcie postępowania spadkowego. Jednak orzecznictwo Sądu Najwyższego (sygn. III CRN 35/84) mówi, iż przepisy nie przewidują możliwości zrzekania się spadku lub jego części na rzecz innej osoby, w tym również innego spadkobiercy. Pozostaje zatem inny sposób. Art. 1051 Kodeksu cywilnego przewiduje możliwość dysponowania udziałem spadku poprzez tzw. umowę zbycia spadku. Za sprawą tejże umowy możemy nasz udział spadku przekazać innemu spadkobiercy jako darowizna, sprzedać, a nawet darować osobie niebędącej spadkobiercą. Zbycie udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy jest w pełni dopuszczalne – pozwala przekazać swój udział w spadku np. członkowi rodziny, który był bliżej związany ze zmarłym lub zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami rodzinnymi.

Zbycie udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy może być szczególnie praktyczne w przypadku nieruchomości, gdy jedno ze spadkobierców chce w danej nieruchomości zamieszkać lub ją zatrzymać. Wtedy może odkupić udziały spadku od pozostałych spadkobierców jeszcze przed przeprowadzeniem postępowania spadkowego. Taka umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego, co jest warunkiem jej ważności. Dotyczy to zarówno sprzedaży, jak i darowizny udziału w spadku. W praktyce, po przyjęciu spadku, spadkobierca może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych spadkobierców, a nabywca przejmuje wszystkie prawa i obowiązki związane z tym majątkiem.

Wieloskładnikowa masa spadkowa, na którą składają się aktywa o znacznej wartości, może być w tej kwestii bardziej problematyczna i trudniej będzie się porozumieć co do spłat pozostałych. Jednak zbycie udziału w spadku na rzecz innego spadkobiercy daje możliwość szybkiego uregulowania spraw majątkowych i uniknięcia długotrwałych sporów rodzinnych.

Zbycie udziału w spadku u notariusza a zgoda innych spadkobierców

Zbycie udziału w spadku nie wymaga uzyskania zgody pozostałych spadkobierców. Ustawodawca zastrzegł jednak szczególną formę zawarcia umowy zbycia spadku. Umowa zbycia udziału w spadku musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego – procedura ta odbywa się wyłącznie u notariusza i jest warunkiem ważności transakcji. Koszty przeprowadzenia umowy zbycia udziału w spadku u notariusza uwarunkowane są od wartości zbywanego udziału oraz wynagrodzenia notariusza. Taksa notarialna wynosi zazwyczaj kilkaset złotych netto (najczęściej jest to przedział od 500-1000zł). Zbycie udziału w spadku może nastąpić od momentu przyjęcia spadku, teoretycznie bez posiadania szczególnych dokumentów, natomiast aby zabezpieczyć strony transakcji, większość notariuszy będzie dokumentów wymagać. Mowa tutaj o akcie poświadczenia dziedziczenia uzyskanym w kancelarii notarialnej lub prawomocnym postanowieniu o nabycie spadku wydanego przez sąd. Posiadanie jednego z tych dokumentów niweluje ryzyko nabycia spadku od osoby do tego spadku nieuprawnionej. Należy również pamiętać, że zbycie udziału spadku musi nastąpić jeszcze przed formalnym podziałem spadku. 

W przypadku zbycia całego przysługującego udziału spadkowego, nabywca wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki spadkobiercy. Oznacza to, że nie tylko nabywa udział w poszczególnych składnikach majątkowych, lecz także ponosi odpowiedzialność za ewentualne obciążenia i zadłużenia. Od chwili nabycia udziału spadku, odpowiedzialność zbywcy oraz nabywcy jest solidarna. Nabywca odpowiada dodatkowo względem zbywcy, że wierzyciele nie będą żądali od niego zaspokojenia zadłużeń spadkowych. Należy zatem mieć świadomość konsekwencji przystępując do tego typu transakcji. Warto zatem przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza o czym mowa była powyżej.

Przeczytaj też Spadek z długami – czy dzieci dziedziczą po rodzicach zadłużenie?

Czy możliwe jest zbycie udziału w konkretnym składniku masy spadkowej?

W stosunku do zbycia udziału w konkretnym przedmiocie z masy spadkowej, wymagana jest zgoda pozostałych spadkobierców. Rozporządzanie danym przedmiotem bez wymaganej zgody jest bezskuteczne. Wówczas dział spadku przeprowadzany jest tak, jakby rozporządzenie nie miało miejsca. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy przy dziale spadku przedmiot, którego dotyczyło rozporządzenie został przyznany zbywcy. Wówczas wcześniejsze rozporządzenie przedmiotem jest skuteczne.

Warto podkreślić, że brak zgody pozostałych spadkobierców nie powoduje automatycznej nieważności czynności prawnej – skutkiem jest bezskuteczność względem tych spadkobierców, których uprawnienia zostałyby naruszone. Oznacza to, że jeśli którykolwiek ze współspadkobierców nie wyrazi zgody, sprzedaż udziału w konkretnym składniku majątku spadkowego może zostać uznana za bezskuteczną w stosunku do niego.

Ponadto, zgodnie z przepisami, rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku (np. udziałem w nieruchomości) wymaga nie tylko zgody pozostałych spadkobierców, ale także zachowania odpowiedniej formy prawnej, najczęściej aktu notarialnego, jeśli przedmiotem jest nieruchomość.

Komu sprzedać udział w spadku?

Gdy zdecydujemy się na zbycie udziału w spadku, pojawia się pytanie komu możemy swój udział sprzedać lub darować. Naturalne wydaje się przekazanie lub sprzedaż na rzecz innego spadkobiercy. Być może uznajemy, że ktoś inny bardziej zasłużył na spadek ze względu na opiekę lub bliższy kontakt ze spadkodawcą. Darowizna na rzecz jednego ze spadkobierców może być również tożsama z ostatnią wolą zmarłego. Jeżeli jednak nasze relacje rodzinne są skomplikowane i zwyczajnie chcemy pozbyć się udziału w spadku na rzecz osoby trzeciej spoza rodziny, możemy zgłosić się do wyspecjalizowanej w tej dziedzinie firmy. Istnieją bowiem skupy nieruchomości, które mogą być zainteresowane odkupem udziału w spadku. W ten sposób w szybki i bezpieczny sposób możemy spieniężyć swój udział, a wszelkimi formalnościami zajmą się profesjonaliści. Nabywcą spadku może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna (firma). Nie ma w tym zakresie ograniczeń prawnych.

Dowiedz się więcej Kto dziedziczy spadek po ojcu, gdy żyje matka?

Odpłatne zbycie udziału w spadku a podatek

Odpłatne zbycie udziału w spadku – czyli jego sprzedaż – rodzi istotne skutki podatkowe, które różnią się w zależności od tego, czy przedmiotem transakcji jest udział w całej masie spadkowej, czy w konkretnym składniku majątku (np. nieruchomości).

Sprzedaż udziału w spadku nie jest traktowana jak sprzedaż nieruchomości lub rzeczy ruchomej, lecz jako odpłatne zbycie praw majątkowych. Taki przychód podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT) na zasadach ogólnych, zgodnie z art. 18 ustawy o PIT.

Przykład: Jeśli spadkobierca sprzeda swój udział w spadku (np. 1/2 udziału w masie spadkowej), uzyskany dochód rozlicza jako przychód z praw majątkowych, a nie jako przychód ze sprzedaży nieruchomości.

Brak zwolnienia z podatku po 5 latach od nabycia spadku

W przypadku sprzedaży nieruchomości nabytej w spadku, po upływie 5 lat od nabycia jej przez spadkodawcę, spadkobierca może być zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych. Jednak to zwolnienie nie dotyczy sprzedaży udziału w spadku jako całości – nawet jeśli w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość nabyta przez spadkodawcę ponad 5 lat temu. Sprzedaż udziału w spadku zawsze podlega opodatkowaniu jako przychód z praw majątkowych, niezależnie od upływu czasu od nabycia spadku

Dochód ze sprzedaży udziału w spadku należy wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym i opodatkować według skali podatkowej (12% i 32% w 2025 r.).

To może Ciebie zainteresować: Kto dziedziczy długi po bracie?

Podsumowanie 

Zbycie udziału w spadku to niewątpliwie rozwiązanie posiadające wiele zalet. Pozwala na szybkie uzyskanie środków finansowych oraz uniknięcie długotrwałego procesu działu spadku oraz konfliktów rodzinnych. Problematyczne może być jednak poszukiwanie nabywcy wśród osób prywatnych spoza rodziny. Większość osób fizycznych nie podejmie ryzyka potencjalnego przejęcia zadłużeń spadkowych. Jeżeli zbycie udziału w spadku na rzecz krewnego z różnych przyczyn nie jest możliwe, rozsądne wydaje się skorzystanie z usług skupu nieruchomości. Współpraca z profesjonalistami pozwoli uniknąć niepotrzebnego stresu oraz popełnienia kardynalnych błędów. Ponadto skupy nieruchomości są świadome wszelkich konsekwencji jakie niosą tego typu transakcje. Sprzedaż udziału w spadku może być korzystnym rozwiązaniem, należy jednak pamiętać, że nieodwracalnie pozbywamy się wszelkich praw i obowiązków związanych ze spadkobraniem. Powinna być to zatem dobrze przemyślana i świadoma decyzja.